W dniach 24-26 października w siedzibie OPZZ odbyło się trzydniowe seminarium ,,Ukraina na drodze do Unii Europejskiej”. Przedstawiciele OPZZ pod przewodnictwem przewodniczącego Andrzeja Radzikowskiego podzielili się zdobytą wiedzą i doświadczeniem w kontekście rozwoju społeczno-gospodarczego polskiej gospodarki - niezwykle istotnych dla Ukrainy w procesie integracji europejskiej. Seminarium otworzył zespół „Morze” z Ukrainy, który zaśpiewał ukraińskie pieśni i wystąpił w ukraińskich strojach.

Biuro Prasowe OPZZ

Trwająca od ponad 8 miesięcy wojna dosłownie rzuciła Ukrainę w ramiona Wspólnoty Europejskiej. Dziś, dzięki unijnej dyrektywie w sprawie reżimu ochrony czasowej, wspólny ludzki wymiar Ukrainy i UE, wspólny rynek pracy, jednolita przestrzeń społeczna, medyczna i edukacyjna powstają nie tylko na papierze, ale mają także namacalne odzwierciedlenie w praktyce. Niekwestionowanym pionierem i liderem w tej dziedzinie jest Polska, która przyjęła największą liczbę uciekającą przed wojną Ukraińców i tymczasowo stała się ich domem. Wojna jednak cały czas trwa.

Integracja europejska w obliczu wojny na Ukrainie

Na drodze do integracji europejskiej wciąż jest wiele do zrobienia. Wszystkie państwa członkowskie UE już idą tą drogą - podążają nią także związki zawodowe. Procesy prywatyzacji, reformy prawa pracy i prawa socjalnego, edukacji czy medycyny w żadnym z krajów europejskich - nawet tam, gdzie władze sprawują najbardziej prawicowe władze - nie mogłyby być pomyślnie realizowane bez dialogu społecznego i zaangażowania związków zawodowych. Właśnie na tym filarze opiera się europejski model tworzenia państwa. Co więcej, związki zawodowe są dziś dobrze przygotowaną i potężną organizacją, która może nie tylko przyczynić się do rozwiązania wielu problemów Ukraińców rozsianych po Europie, ale także pomóc im wrócić do domu po zakończeniu wojny. Dlatego wymiana doświadczeń zawodowych pomiędzy proeuropejskimi związkami zawodowymi Ukrainy i Polski jest teraz niezwykle ważna.

Reformy w zakresie prawa pracy, ochrony socjalnej, systemu płac i sprawiedliwego podziału dochodów, które toczą się zarówno w Ukrainie i całej Unii Europejskiej w czasach największego kryzysu, wymagają wypracowania systemu wspólnych działań. Miliony Ukraińców błagają o pomoc, której niestety ani walczące państwo, ani zdezorientowane i nieustrukturyzowane społeczeństwo obywatelskie, nie są w stanie udzielić każdemu. Właśnie w takich momentach rośnie zapotrzebowanie na realną i praktyczną ochronę związkową. Dlatego niezwykle ważna jest międzynarodowa koordynacja wysiłków i doświadczeń państw członkowskich UE, w szczególności Polski.

Obywatele Ukrainy na rynku pracy w Polsce po wybuchu wojny

Według danych straży granicznej od 24 lutego do 5 sierpnia do Polski wjechało ponad 5,2 mln obywateli Ukrainy - głównie kobiet i dzieci. Zgodnie z raportem "Uchodźcy z Ukrainy w Polsce" aż 30% uchodźców chce zostać w Polsce na dłużej, a 63% planuje znaleźć tutaj pracę. Oznacza to, że wielu z nich podjęło już lub podejmie zatrudnienie na terenie naszego kraju. Branże, które najbardziej interesują pracowników z Ukrainy to: handel, usługi, gastronomia, rolnictwo, ogrodnictwo, a także medycyna, edukacja, sfera IT i biznes.

Co piąta firma w Polsce planuje zatrudniać Ukraińców. Nie pomagają im jednak przeciągające się procedury związane z legalizacją ich pracy. Rząd próbuje rozwiązać ten problem - oprócz pozwoleń na pracę powstała również uproszczona procedura zatrudnienia m.in. dla obywateli Ukrainy. Jednocześnie na zatrudnienie legalnie przebywających w Polsce Ukraińców od marca 2022 roku nie są wymagane pozwolenia na pracę. Należy jednak w ciągu 14 dni od dnia podjęcia pracy powiadomić o tym urząd pracy. Tak duży napływ migrantów Ukrainy niesie za sobą ogromne wyzwania dla rynku pracy w Polsce, o czym podczas seminarium mówił Sebastian Koćwin, wiceprzewodniczący OPZZ. Warto także wspomnieć, że przygotowywane są również zmiany w prawie, które ułatwią i przyspieszą proces zatrudniania cudzoziemców w Polsce.  To m.in. ucyfrowienie procedur i dokumentacja elektroniczna.

OPZZ wspiera Ukrainę i ukraińskie związki zawodowe

Seminarium na temat wymiany akcesji Polski do UE, zorganizowane z inicjatywy OPZZ, było niezwykle interesujące i owocne. Polacy mają na tym polu duże doświadczenie, bo zmiana ustrojowa w Polsce rozpoczęła się już w latach 80., mimo że kraj wstąpił do UE dopiero w 2004 roku. Polska jako jedna z pierwszych przeszła procesy prywatyzacji czy reformę administracyjną, o czym powiedział Norbert Kusiak - dyrektor Wydziału Polityki Gospodarczej i Funduszy Strukturalnych OPZZ.

OPZZ wspiera dziś ukraińskie związki zawodowe i tworzy pomost między Ukrainą a Polską po to, aby wspomóc proces integracji Ukrainy z Unią Europejską. Wymiana doświadczeń i dyskusja o tym, jakie wyzwania czekają Ukrainę, a także wiedza, jak chronić w tej sytuacji pracowników i jak właściwie budować pracę związków zawodowych, aby chronić prawa i interesy ludzi pracy, jest więc dziś niezwykle ważna.

Szczególną rolę przypisuje się także dialogowi społecznemu prowadzonemu w warunkach europejskiej demokracji. Przewodniczący OPZZ Andrzej Radzikowski mówił też w tym kontekście o działalności Rady Dialogu Społecznego - instytucji społeczeństwa obywatelskiego, przez którą przechodzą niemal wszystkie kwestie rozwoju społeczno-gospodarczego. RDS zajmuje się między innymi opiniowaniem ustaw i pośredniczeniem w ważnych kwestiach pomiędzy stroną społeczną a rządem.

Na temat udziału pracowników w dialogu społecznym w Polsce podczas seminarium wypowiedział się prawnik i politolog prof. zw. dr hab. Jacek Męcina. Podkreślił on, że idea europejskiego modelu społecznego to system wartości, na którym opiera się także dialog pomiędzy pracodawcami a związkami zawodowymi. Podczas seminarium ukraińskim związkom zawodowym polecono rozwinięcie dialogu autonomicznego, czyli dialogu pomiędzy związkami zawodowymi a pracodawcami, który przyczyni się do wzmocnienia dialogu trójstronnego.

Regulacja układów zbiorowych i rozwiązywanie sporów zbiorowych pracy a kwestia ukraińska

Paweł Śmigielski -  dyrektor Wydziału Prawno-Interwencyjnego OPZZ podzielił się swoim doświadczeniem w zakresie zbiorowego prawa pracy i rozwiązywania sporów zbiorowych pracy. Podkreślił znaczenie rokowań i mediacji w rozwiązywaniu konfliktów indywidualnych, jak i zbiorowych na poziomie zakładu pracy. Uwagi te były ważne dla ukraińskiego środowiska związkowego w związku z rozmowami prowadzonymi w ramach grupy roboczej pracującej nad projektem ukraińskiej Ustawy „O sporach zbiorowych pracy” i finalizacji w drugim czytaniu w Radzie Najwyższej Ukrainy projektu Ustawy Ukrainy „O układach zbiorowych i umowach” (nr rej. 7628). Aktywny dialog społeczny pozwala na znaczący rozwój gospodarki i poprawę standardu życia ludności. Stopniowo rosną też świadczenia socjalne i poziom wynagrodzenia - w szczególności płaca minimalna, która w 2023 roku wyniesie 596 euro, czyli 49% przeciętnego wynagrodzenia.

Ważną rolę w polskim społeczeństwie odgrywają związki zawodowe, które w warunkach pracy małych firm pomagają pracownikom bronić ich praw i poprawiać standard życia pracujących. W oparciu o akty prawne, w szczególności ustawę o związkach zawodowych, o rozwiązywaniu sporów zbiorowych, związki zawodowe przywiązują dużą wagę do układu zbiorowego w przedsiębiorstwach i korzystają z prawa do strajku, w tym strajków wyprzedzających. Duże zainteresowanie zebranych wzbudziły informacje o roli i miejscu związków zawodowych w Polsce w procesach integracji europejskiej na różnych etapach - formy zaangażowania instytucjonalnego, narzędzi wpływu na podejmowanie decyzji, a także to, w jakim stopniu rząd wysłuchiwał i realizował postulaty związków zawodowych.

Ukraina na drodze do Unii Europejskiej. Co dalej?

Na Ukrainie trwają już reformy sfery ochrony socjalnej i sfery ochrony zdrowia, dlatego głos w dyskusji zabrała także Renata Górna - dyrektor wydziału Polityki Społecznej, Rynku Pracy, Ubezpieczeń i Zdrowia OPZZ. Szczególnie ważne wydają się informacje na temat systemu ubezpieczeń społecznych i programów socjalnych funkcjonujących w Polsce, takich jak: „500+” – pomoc finansowa dla osób posiadających dzieci, „Dobry Start 300+” – pomoc  finansowa na przygotowanie i wyposażenie dzieci chodzących do szkoły czy „Mama 4+”, i „Karta Dużej Rodziny”. Co ciekawe, wszystkie te świadczenia przysługują każdemu, kto złoży odpowiednie wnioski. Prawo do tych świadczeń mają wszyscy Ukraińcy, którzy oficjalnie przebywają w Polsce.

Bardzo dziękujemy za możliwość spotkania się z pracownikami Domu Ukraińskiego w Warszawie, gdzie uczestnicy seminarium dowiedzieli się, jakiej pomocy na co dzień udzielają uchodźcom z Ukrainy.

Wyrażamy serdeczną wdzięczność organizatorom wydarzenia za znakomitą organizację seminarium, przyjazną atmosferę, wysoki poziom merytoryczny oraz chęć podzielenia się własnymi wyjątkowymi doświadczeniami. Szczególnie cenne jest przeprowadzenie seminarium pod spokojnym niebem w związku z obecną sytuacją na Ukrainie. Warto także wspomnieć o niezwykle wysokim poziomie specjalistów OPZZ, przyjaznej atmosferze, nastawionej na jak największą współpracę, za jaką na zakończenie seminarium goście podziękowali im owacjami na stojąco.

Nieustannie liczymy na jak najszybsze Zwycięstwo Ukrainy w wojnie oraz powojenną odbudowę i szybki przebieg europejskich reform integracyjnych, których efektem będzie bezpośrednie przystąpienie Ukrainy do UE.