Magda Chojnowska, Wydział Międzynarodowy

Dyrektywa o pracy na platformach opublikowana przez Komisję Europejską w grudniu 2021 r. zawiera listę kryteriów, które będą stosowane w celu ustalenia, czy istnieje stosunek pracy między pracownikami a firmą. Jeśli firma spełnia co najmniej dwa z pięciu kryteriów, będzie uznawana za pracodawcę.

Te uciążliwe kryteria mogą zniweczyć sens obiecanego przez Komisję domniemania statusu zatrudnienia, jak również otworzyć nowe luki, które firmy platformowe mogłyby wykorzystać do dalszego unikania swoich obowiązków.

Nie oznacza to jednak, że platformy mogą liczyć na darmową przejażdżkę. Analiza EKZZ wykazała, że Uber i Deliveroo są jednymi z dobrze znanych firm, które spełniają więcej niż dwa z kryteriów, a zatem mogą być uznane za pracodawców.

Jakie kryteria samozatrudnienia spełniają firmy platformowe

Ludovic Voet, Sekretarz Konfederacji ETUC:

Reakcja platform przekonanych, że dyrektywa potwierdzi, iż mogą one działać z samozatrudnionymi bez zmiany czegokolwiek w tym, jak obecnie działają, powinna zaalarmować posłów i ministrów o potrzebie wzmocnienia proponowanej dyrektywy, aby żadna platforma nie wpadła przez szczeliny.

Posłowie i ministrowie powinni zamknąć luki w projekcie legislacyjnym, aby zapewnić, że platformy nie będą mogły nadal oszukiwać pracowników i firm, które grają zgodnie z zasadami. Najlepszą rzeczą, jaką platformy mogłyby zrobić, to wreszcie zasiąść do stołu ze związkami zawodowymi i wynegocjować godne płace i warunki dla swoich pracowników.

Pełna analiza EKZZ

Amazon Mechanical Turk

Kryterium 1:

Pracownicy nie mają głosu w ustalaniu górnych granic wynagrodzenia za swoją pracę. Podczas gdy w zasadzie określa je zleceniodawca, w praktyce kwoty te nie różnią się w ramach różnych kategorii wykonywanej pracy. Co ważniejsze, Amazon Mechanical Turk zastrzega sobie prawo do wyłączenia, uzupełnienia lub zmiany opcji wynagrodzenia w dowolnym momencie.

Należy również wziąć pod uwagę, że zapłata za wykonaną pracę może zostać odrzucona, jeśli zostanie uzasadniona przez klienta lub cyfrową platformę pracy w dobrej sprawie. Amazon Mechanical Turk może nawet wypowiedzieć umowę i przyszły dostęp do platformy dla pracownika bez uprzedzenia i z jakiegokolwiek powodu.

Kryterium 2:

Amazon Mechanical Turk wymaga od swoich pracowników, aby zachowywali się wobec klientów w sposób profesjonalny i uprzejmy oraz dostarczali rozsądnie wymagane informacje w związku z wykonywaniem zadań. Ponadto, inne przepisy wymagają, aby pracownicy wykonywali swoje zadania w sposób kompetentny i rzetelny i nie mogą korzystać z żadnych zautomatyzowanych metod wspomagających ich pracę. Platforma może zażądać od pracowników ukończenia testu kwalifikacyjnego na życzenie klienta.

Kryterium 3:

Platforma może wdrożyć mechanizmy śledzenia zadań wykonywanych przez pracowników, co również podlega ocenie. Zbiera również te oceny i umieszcza je do publicznej wiadomości na stronie. Klienci mają prawo do odrzucenia wykonanych zadań, zanim będą musieli za nie zapłacić.

Kryterium 4: 

Nie dotyczy.

Kryterium 5

Pracownicy Amazon Mechanical Turk nie mogą wykonywać zadań za pośrednictwem innych środków niż platforma, co praktycznie uniemożliwia pracownikom budowanie jakiejkolwiek bazy klientów lub docieranie do klientów za pomocą innych środków.

Uber

Kryterium 1:

Uber ustala poziom wynagrodzenia swoich pracowników. Pasażer płaci Uberowi za przejazd, a Uber wypłaca pracownikom tygodniowo lub codziennie łączną kwotę zarobioną na podjętych przejazdach. Od opłaty za przejazd odliczana jest kwota w wysokości 25 proc. kosztów usług. Chociaż klient i pracownicy mogą wspólnie uzgodnić, że pojadą inną trasą niż ta proponowana przez aplikację, co może mieć wpływ na cenę przejazdu, nie ma mowy o swobodnych negocjacjach między pasażerem a pracownikami.

Uber decyduje jednostronnie o możliwym rozwiązaniu w przypadku skarg klientów, w tym o dostosowaniu uzgodnionej taryfy. Pracownik może się temu sprzeciwić, ale ostateczna decyzja należy do Ubera.

Kryterium 2:

Pracownicy muszą zgodzić się na warunki ustalone przez Uber, aby zostać dopuszczonymi do jego platformy. Warunki, na jakich mogą oni rozpocząć korzystanie z aplikacji Uber, nie podlegają negocjacjom: Muszą oni najpierw w pełni zaakceptować wszystkie warunki, aby móc świadczyć przejazdy taksówką za pośrednictwem aplikacji

Uber jednostronnie określa warunki, na jakich pracują kierowcy, które Uber może również jednostronnie zmienić, a pracownicy nie mogą odrzucić tych zmian, jeżeli chcą nadal prowadzić pojazdy za pośrednictwem aplikacji Uber.

Kryterium 3:

Pracownicy otrzymują ocenę za pośrednictwem aplikacji i w związku z tym są oceniani, co może mieć wpływ na dostęp do platformy Uber i oferowanych przejazdów. Niska średnia ocena może skutkować usunięciem z platformy, natomiast wysoka średnia ocena jest ważnym kryterium kwalifikującym do wyższego statusu w aplikacji, co przynosi kierowcy korzyści finansowe.

Kryterium 4:

Uber wyraźnie weryfikuje, za pomocą selfie, które mają wykonać pracownicy, czy praca jest wykonywana osobiście.

Algorytm aplikacji Uber określa sposób przydzielania i priorytetyzacji przejazdów na podstawie systemu ustalonego przez firmę. Gdy oferowany jest przejazd, Uber podaje ograniczoną ilość danych, tak aby kierowca nie mógł zaakceptować tylko tych przejazdów, które są dla niego najkorzystniejsze.

Algorytm Ubera działa jako zachęta finansowa i ma efekt dyscyplinujący i instruujący, niezależnie od tego, że pracownicy mają pewną swobodę - do pewnego stopnia - odmowy przyjęcia przejazdu, ustalania własnych godzin pracy i korzystania z różnych aplikacji lub innych systemów rezerwacji w tym samym czasie. Gdy korzystają z aplikacji Uber i są w tym celu zalogowani, podlegają działaniu jej algorytmu.

Częste odwoływanie przejazdów przez pracowników prowadzi do wykluczenia ich z korzystania z aplikacji Uber. Trzykrotne odrzucenie oferowanego przejazdu oznacza również, że kierowca zostaje wylogowany z systemu i w związku z tym nie oferuje się mu już przejazdów, dopóki nie zostanie ponownie zalogowany.

Kryterium 5: 

Nie dotyczy.

Glovo

Kryterium 1:

Aby spróbować uniknąć stosowania prawa znanego w Hiszpanii jako Riders Law, Glovo zmieniło sposób ustalania wynagrodzenia ze stałego systemu zarządzanego wyłącznie przez przedsiębiorstwo na system licytacji wynagrodzeń, w którym pracownicy oferujący najniższe ceny mają tendencję do otrzymywania zleceń. Model ten nie uzasadnia zwolnienia przedsiębiorstwa z kontroli cen, biorąc pod uwagę, że aukcja jest kontrolowana przez przedsiębiorstwo i w rzeczywistości nie daje pracownikom żadnej możliwości uzyskania wyższego wynagrodzenia.

Kryterium 2:

Glovo określa sposób wykonywania pracy i świadczenia usług. Przedsiębiorstwo kontroluje przestrzeganie wytycznych za pomocą aplikacji. Ustalono, że doręczyciel musi wykonać usługę w uzgodnionym maksymalnym czasie pracy; określono również, w jaki sposób pracownicy powinni zwracać się do użytkownika końcowego; pracownikom zabrania się używania identyfikatorów firmowych, takich jak koszulki, czapki itp.

Kryterium 3:

Firma ustanowiła system punktacji, który, oprócz innych czynników, opiera się na ocenie klienta końcowego. Wprowadzenie systemów kontroli działalności produkcyjnej opartych na ocenach klientów należy rozumieć jako korzystną przesłankę istnienia umowy o pracę. Ponadto pracownicy Glovo podlegają stałemu systemowi kontroli podczas świadczenia usług za pomocą systemu geolokalizacji GPS.

Kryterium 4:

System oceny pracowników określa ich swobodę wyboru harmonogramów, ponieważ jeżeli pracownik nie jest dostępny, aby świadczyć usługi w przedziałach czasowych o największym zapotrzebowaniu, jego ocena spada, a wraz z nią możliwość przydzielenia mu większej liczby usług w przyszłości. Jest to równoznaczne z utratą możliwości zatrudnienia i wynagrodzenia. Ponadto firma karze kierowców aut dostawczych poprzez nieprzydzielanie im zleceń, gdy nie pracują w zarezerwowanych przedziałach czasowych, chyba że istnieje uzasadniona przyczyna odpowiednio przedstawiona i uznana.

Kryterium 5:

Pracownicy Glovo nie mają żadnego udziału w umowach zawieranych między Glovo a sklepami i restauracjami, ani w relacjach między Glovo a klientami, którym doręczali zamówienia. Pracownicy nie zawierają umów z żadnym z nich, ograniczając się do świadczenia usług na warunkach narzuconych przez Glovo. To przedsiębiorstwo uzgadnia z różnymi zakładami ceny, jakie płacą i jednostronnie ustala stawki, jakie doręczyciel otrzymuje za wykonaną pracę.

Deliveroo

Kryterium 1:

Nie tylko platforma określa wynagrodzenie, ale pracownicy nie są świadomi poziomu wynagrodzenia przed zaakceptowaniem przejazdów, ponieważ informacja o długości (a zatem i o zapłacie) nie jest ujawniana. Odrzucenie przejazdu po jego zaakceptowaniu wiąże się z karą dla pracowników.

Kryterium 2:

Oceny klientów są wykorzystywane do przydzielania pracy w przyszłości, ustanawiając tym samym system kontroli i dyscypliny oparty na recenzjach klientów, które pracownicy mogą skorygować, ale pod kontrolą platformy.

Pracownicy powinni używać izolowanych toreb dostarczanych przez Deliveroo (po uiszczeniu opłaty) z logo cyfrowej platformy pracy.

Kryterium 3: 

Wydajność jest oparta na wyżej wymienionym systemie recenzji klientów.

Kryterium 4:

Pracownicy podlegają sankcjom z powodu odmowy wykonywania pracy poprzez przyznanie im mniejszych możliwości lub nawet odłączenie od platformy. W tym zakresie istnieją dowody na to, że pracownicy Deliveroo, którzy wzięli urlop, zostali odłączeni od platformy z powodu braku dyspozycyjności do pracy.

Inny element ograniczenia wolności jest również związany z ocenami reputacji, które są specyficzne dla danej platformy, a zatem powodują efekt uwięzienia pracowników na tej konkretnej platformie.

Kryterium 5:

Podobnie jak w przypadku podobnych cyfrowych platform pracy, pracownicy Glovo nie uczestniczą w warunkach umów zawartych z dostawcami i klientami - po prostu dostarczają jedzenie na warunkach określonych przez Deliveroo.

Cuideo

Kryterium 1:

Hiszpańska cyfrowa platforma pracy Cuideo kontroluje system konkurencji wśród swoich pracowników w zakresie cen oferowanych za oferowane usługi opiekuńcze. Przedsiębiorstwo ma pełną kontrolę nad ofertami składanymi przez pracowników.

Kryterium 2:

Platforma ustanawia różne wymagania dla pracowników, aby uzyskać dostęp do ofert pracy za pośrednictwem platformy, czasami dostosowane do specyficznych potrzeb każdego klienta. Wymogi te są spełniane poprzez uczestnictwo w kursach organizowanych przez platformę (po uiszczeniu przez pracowników opłaty za udział w nich) oraz czytanie różnych podręczników szkoleniowych.

Kryterium 3:

Monitoring odbywa się poprzez system oceny platformy, który jest kontrolowany przez firmę i przeciwko któremu pracownicy nie mogą się protestować w przypadku negatywnych wyników.

Kryterium 4:

Pracownicy otrzymują kary za nieprzyjęcie ofert w postaci mniejszej liczby przyszłych możliwości zatrudnienia, a nawet trwałego odłączenia od platformy.

Kryterium 5: 

Nie dotyczy.