W siedzibie OPZZ odbyła się polsko-niemiecka konferencja pt. „Związki zawodowe a polityka energetyczna: doświadczenia niemieckie i polskie. Dwa kraje, dwie wizje – wspólny cel”. Konferencję współorganizowało OPZZ i Fundacja im. Friedricha Eberta.

Porządek obrad:

Konferencja, to pierwsze i zapewne nie ostatnie wydarzenie, w trakcie którego związkowcy z OPZZ dyskutowali o przyszłości polskiej polityki energetycznej w kontekście wyzwań związanych z realizacją przez kraj zobowiązań klimatycznych, w tym z jej społecznymi skutkami. Organizacja konferencji jest dowodem, że OPZZ jest otwarte na wymianę różnorodnych poglądów i dyskusję w tym obszarze.To ważne spotkanie służące, między innymi,wypracowaniu przez OPZZ stanowiska wobec rządowej polityki energetycznej, powiedział wiceprzewodniczący OPZZ,Piotr Ostrowski, witając przedstawicieli Fundacji im. Friedricha Eberta, Federacji Niemieckich Związków Zawodowych (DGB), byłych ministrów gospodarki i środowiska oraz licznie zgromadzonych przedstawicieli związków zawodowych zrzeszonych w OPZZ, w tym członków Komisji Gospodarki i Systemu Ekonomicznego OPZZ. Wiceprzewodniczący OPZZ podkreślił rolę współpracy polsko-niemieckiej, także w obszarze wymiany dotyczących polityki energetycznej. Przypomniał niedawno zakończone Forum Polsko-Niemieckie, podczas którego przyjęto Stanowisko polskich i niemieckich związków zawodowych, uwzględniające polski punkt widzenia politykę energetyczną i klimatyczną.

Dzięki wystąpieniu Stefana Körzella z DGB, uczestnicy konferencji poznali doświadczenia niemieckich związków zawodowych z procesu transformacji energetycznej, jej społeczno-gospodarcze skutki oraz ocenę przyszłości niemieckiej gospodarki.  Nawiązał on do wystąpienia powitalnego Ernsta Hillebranda, kierownika Przedstawicielstwa w Polsce Fundacji im. Friedricha Eberta, w trakcie którego podkreślił on, że zmiany w  polityce energetycznej Niemiec to duży i wieloletni wysiłek polityczny i społeczny. Polska transformacja sektora energetycznego w bardziej odpowiedzialny pod względem klimatycznym nie musi powielać błędów, które pojawiły się w trakcie niemieckiej restrukturyzacji w latach 90., stwierdzi,.

Stefan Körzell podkreślił, że nie ma gotowej recepty na sprawiedliwą społecznie transformację gospodarki z opartej o kopalne źródła energii na opartą o inne źródła energii. Zaznaczył jednak, że DGP wspiera realizację celów klimatycznych wynikających z unijnych zobowiązań, ponieważ uważa, że nie ma innej alternatywy. Dlatego, we współpracy z europejskimi związkami zawodowymi doprowadzili to tego, aby w pro-klimatycznych ustaleniach z Paryża znalazły się elementy sprawiedliwej transformacji a teraz chcą stworzenia funduszu sprawiedliwej transformacji.

Jak podkreślił, wsparcie działań na rzecz klimatu w obszarze polityki energetycznej postrzegane jest przez niemieckie związki zawodowe w kategoriach dbałości o interes pracowników.Poprawa ich warunków pracy to ograniczanie ryzyk zdrowotnych związanych z szkodliwymi substancjami wynikającymi jakości środowiska naturalnego.Pracownicy są bowiem coraz bardziej narażeni na negatywne warunki atmosferyczne i zmiany klimatu, zauważył. Z drugiej strony, transformacja klimatyczna niemieckiej energetyki jest postrzegana jako szansa na długoterminowy dobrobyt kraju, utrzymanie miejsc pracy w niemieckiej gospodarce a także narzędzie rozwoju edukacji poprzez potrzebę kształcenia nowych zawodów oraz rozwój rynku pracy, szczególnie w sektorze produkcji energii odnawialnej. Dlatego, transformacja energetyki, musi mieć na względzie utrzymanie łańcucha wartości w gospodarce, w szczególności w określonych regionach kraju. Mamy ograniczone zasoby, którymi musimy oszczędnie gospodarować. Tylko w ten sposób możemy produkować konkurencyjne produkty, zwłaszcza w perspektywie długoterminowej. Nasi konsumenci będą w przyszłości chcieli coraz bardziej ekologicznych produktów, dodał.

Warto podkreślić, że niemieckie związki zawodowe w centralnym punkcie transformacji polityki energetycznej stawiają człowieka. Dla nich, przekształcanie gospodarki pod względem jej źródeł energii powinno łączyć ambitne cele, produkcji energii dostępnej i po przystępnej cenie i tworzenia dobrej jakości miejsc pracy.Walka o lepszy klimat nie może być wygrywana kosztem kwestii socjalnych, musi to być uczciwa zmiana strukturalna, stwierdził Stefan Körzell. Transformacja proklimatyczna jest bowiem nieuchronna dodał, ale musi być sprawiedliwa i pracownicy muszą mieć czas aby się do niej przygotować i być objęci pakietem zabezpieczeń. Podkreślił przy tym ważną rolę państwa, które musi dobrze funkcjonować w aspekcie polityki socjalnej w celu przeprowadzenia sprawiedliwej transformacji.

Transformację energetyczną można robić tylko z ludźmi dla ludzi, stwierdził przedstawiciel DGP. Dlatego ten niemiecki związek zawodowy silnie włączył się w dialog dotyczący sposobu transformacji z gronem organizacji pozarządowych i wypracował rozwiązania uwzględniające idee sprawiedliwej transformacji, które przedstawił następnie rządowi.

Stefan Körzell wymienił wyzwania dla związków zawodowych takie jak wzmocnienie ochrony pracowników w nowych sektorach (energetyce odnawialnej), zwiększenie uzwiązkowienia oraz wypracowanie układów zbiorowych pracy.  Związki zawodowe zachęcają przedsiębiorców, zwłaszcza duże koncerny do włączenia się w sprawiedliwą transformację oraz monitorują proces transformacji. W Niemczech dostępne dla pracowników są takie narzędzia wsparcia jak dopłaty do wynagrodzenia wyrównujące płacę w nowym miejscu pracy, jeśli różni się ona od otrzymywanej poprzednio, możliwość przejścia na wcześniejszą emeryturę, dopłaty do emerytury oraz pomoc w przekwalifikowaniu się i znalezieniu nowego miejsca pracy.

Przewodniczący Związku Zawodowego Górników w Polsce, Branży I OPZZ i członek EKES, Dariusz Potyrała, przedstawił globalne i krajowe uwarunkowania polskiej polityki energetycznej oraz działania związków zawodowych na rzecz utrzymania miejsc pracy w regionach, w których funkcjonuje sektor wydobywczy. Z kopalniami współpracują przedsiębiorstwa zatrudniające w sumie około 500 tys. pracowników, podkreślił.Mamy w pamięci transformację górnictwa z lat 90., mówił, i zależy nam aby zmiany w krajowej energetyce przebiegały w tempie, które pozwoli pracownikom przystosować się do zmian i zapobiegnie kryzysowi społecznemu w regionach górniczych. Transformacja energetyki wymaga dużych środków finansowych i odpowiedzialnego podejścia do wartości i potencjału, jaki posiada polski sektor wydobywczy, zaznaczył przewodniczący Dariusz Potyrała.Mamy know-how, firmy produkujące wysokospecjalistyczne maszyny oraz wykształconych i doświadczonych pracowników, to nasz potencjał.Musimy nieustannie zauważać możliwe skutki społeczne transformacji, i im przeciwdziałać, na przykład poprzez elementy pomocowe wspierające pracowników, podkreślił przewodniczący.

W dyskusji swój punkt widzenia przedstawili także pan Marek Kossowski, były wiceminister gospodarki oraz pan Tomasz Podgajniak, były ministra środowiska. Skupili się oni na tym, co zmienić w krajowej polityce energetycznej.

Pan Marek Kossowski zaznaczył, że ewolucja polskiej polityki energetycznej musi uwzględniać otoczenie światowe.  Weszliśmy w nową epokę, epokę nowych technologii, ocenił. To megatrend szybko następujących, globalnych, zmian, który trzeba uwzględnić w krajowej polityce energetycznej, dodał.Na całym świecie spółki energetyczne tracą na wartości i jest to dowód na silny proces zmian.Uważam, że dobre rozpoznanie zmian pozwala na wykorzystanie tych zmian jako siły napędowej do transformacji.Polityka energetyczna i polityka klimatyczna to temat dla związków zawodowych, uzupełnił, ich rola w realizacji tych polityk jest niezbędna! Ich zadaniem, według pana ministra jest między innymi zadbanie o zminimalizowanie kosztów społecznych w trakcie transformacji energetycznej. Z jego obserwacji wynika, że istotą procesu transformacji energetycznej nie jest samo ograniczenie emisyjności gospodarki czy tak zwana dekarbonizacja ale zapewnienie w gospodarce miejsc pracy godziwie opłacanych. Aby to osiągnąć, kraj musi mieć tanią energię.Zwrócił uwagę na wartościowe doświadczenia niemieckie w przystosowaniu ich energetyki do wyzwań klimatycznych, na których warto się wzorować. Zwrócił uwagę także na potrzebę inwestycji w celu transformacji polskiej energetyki i potrzebę znalezienia ich źródeł finansowania.

W prezentacji pana Tomasza Podgajniaka, silnie wybrzmiały aspekty ekonomiczne procesu transformacji polskiej energetyki. Tania energia powinna być traktowana jako przewaga konkurencyjna w gospodarce, stwierdził.  Zużycie energii to zawsze koszt, więc im niższe koszty zużycia energii w gospodarce, tym większa jej konkurencyjność. Utrzymanie węgla jako dominującego źródła energii, będzie według pana ministra oznaczać, że niestety w dłuższej perspektywie nie będziemy mogli jako kraj konkurować i współpracować z tymi, którzy swoją gospodarkę oprą o tańsze źródła energii. Jesteśmy w trendzie zmian technologicznych, co jest sygnałem przełomu, do którego musimy się przygotować podejmując decyzje już teraz. Musimy stopniowo, ale konsekwentnie, przebudować nasz krajowy mix energetyczny, zauważył.Z uwagi na szybkość zmian zachodzących na rynku globalnym, dobrym kierunkiem według byłego ministra środowiska byłyby inwestycje dające szybkie efekty. Brak decyzji będzie według niego oznaczać, ze koszty zaniechań w pierwszej kolejności uderzą w pracowników sektora energetycznego.  Ponadto pan minister stwierdził, że polityka energetyczna kraju musi być postrzegana jako element bezpieczeństwa kraju a do jej realizacji konieczne są stabilne warunki biznesowe.

Wystąpienia powyższych osób stanowiły ważny punkt odniesienia w dyskusji uczestników konferencji, która koncentrowała się w szczególności na sposobach ochrony pracowników w procesie transformacji krajowej energetyki. Głos zabierali m.in. pan Wojciech Kozak z Grupy Azoty i Zdzisław Sybilski z ZNP koncentrując swoje wypowiedzi na cenach energii oraz potrzebnych inwestycjach w trakcie transformacji energetyki i ochrony pracowników.Mirosław Grzybek, przewodniczący Federacji Związków Zawodowych Metalowców i Hutników zwracał uwagę na praktyczne doświadczenia ministrów w obszarze polityki energetycznej a przedstawiciele Zrzeszenia Hutniczych związków zawodowych podzielili się informacjami o działaniach hut z ostatnich lat w zakresie zmniejszenia emisyjności podkreślając jednocześnie potrzebę wsparcia gospodarstw domowych w procesie zwiększenia ich efektywności energetycznej. Pani Beata Wójcik, Przewodnicząca Związku Zawodowego Pracowników Zakładu Ubezpieczeń Społecznych, podkreśliła rolę wymiany dobrych praktyk w obszarze tworzenia dobrej jakości miejsc pracy w trakcie transformacji energetyki, których wdrożenie, przyczyni się do uchronienia wielu pracowników przed ubóstwem.Przewodniczący MZZ "ODKRYWKA" KWB Bełchatów, pan Adam Olejnik,zwrócił z kolei uwagę na perspektywy nowych odkrywek węgla brunatnego.

Wiceprzewodniczący OPZZ, Piotr Ostrowski, dziękując uczestnikom konferencji za inspirującą dyskusję podkreślił, że kształtując politykę energetyczną kraju oraz działania związków zawodowych w tym zakresie musimy w sposób racjonalny i odpowiedzialny społecznie wyważyć potrzebę ochrony i tworzenia miejsc pracy a z drugiej strony przystosowania gospodarki do wyzwań przyszłości w obszarze energetyki i klimatu.