OPZZ rozpoczęło realizację międzynarodowego projektu pn. Współczesne wyzwania partycypacji pracowniczej (ang. Contemporary Challenges of Employee Participation) współfinansowanego ze środków unijnych. Projekt ma na celu wypracowanie rekomendacji rozwiązań oraz dobrych praktyk w obszarze partycypacji pracowniczej na potrzeby wdrażania przez przedsiębiorstwa Europejskiego Zielonego Ładu w warunkach wystąpienia pandemii COVID-19.

W dniach 13-14 września 2021 r. odbyło się pierwsze spotkanie partnerów projektu, które trwało dwa dni i miało charakter hybrydowy: część uczestników brała w niej udział wirtualnie, część spotkała się w Polsce, w Poroninie. Konferencję poprowadziła wiceprzewodnicząca OPZZ, Barbara Popielarz. Ekspertami ze strony OPZZ byli Sławomir Łukasiewicz ze Związku Zawodowego Pracowników Zakładów Przeróbki Mechanicznej Węgla w Polsce „Przeróbka”, Arkadiusz Siekaniec ze Związku Zawodowego Górników w Polsce oraz Katarzyna Pietrzak z biura OPZZ.

W projekcie uczestniczą związki zawodowe i organizacje przedsiębiorców z Czech, Litwy, Estonii, Rumunii i Hiszpanii jako partnerzy projektu, OPZZ jest natomiast liderem projektu.

Partnerzy projektu dyskutowali zarówno o organizacji działań przewidywanych w projekcie, jak i debatowali wstępnie o wyzwaniach, które realizacja projektu ma przezwyciężyć. Omówiono założenia, cele i oczekiwane rezultaty projektu pn. Współczesne wyzwania partycypacji pracowniczej. Na spotkaniu przedstawiono szczegółowe działania w projekcie, wstępnie ustalono metodologię pracy nad celami i działaniami projektu dla osiągnięcia jego rezultatów oraz przedyskutowano kwestię harmonogramu realizacji projektu. Omówiono sposób organizacji zadań pomiędzy partnerami projektu dla realizacji zasadniczego celu projektu, czyli budowy gospodarek sprzyjających włączeniu społecznemu. Organizacja pracy w projekcie będzie przedmiotem bieżącego dialogu partnerów projektu w trakcie jego realizacji.

Uczestnicy konferencji dyskutowali o Europejskim Zielonym Ładzie, strategii unijnej, która ma stanowić mapę drogowa przekształcenia gospodarki Unii Europejskiej w gospodarkę zrównoważoną. Z jednej strony państwa UE zgodziły się na określone cele polityki unijnej, z drugiej strony kluczowy będzie dobór odpowiednich narzędzi w ramach realizacji tych celów, wdrożenie odpowiednich technologii i osłon socjalnych oraz prowadzenie prorozwojowej polityki gospodarczej, w tym przemysłowej i społecznej. System osłon dla społeczeństwa i gospodarki jest kluczowy ale warto zauważyć, że towarzyszyć mu powinna aktywna polityka rynku pracy, tworzenie miejsc pracy wysokiej jakości. Należy umożliwić pracownikom godne zakończenie kariery zawodowej, umożliwić aktywnym zawodowo zmianę zawodu – adekwatnego do potrzeb przedsiębiorstw i danego regionu. Tym osobom które chcą rozpocząć działalność gospodarczą należy przedstawić preferencyjne warunki ku temu. Polityka państwa w obszarze transformacji musi obejmować wsparcie nie tylko przedsiębiorstw i pracowników bezpośrednio związanych z energetyką i wydobyciem ale także przedsiębiorstw i pracowników okołoenergetycznych. Ważne będzie zaadresowanie ubóstwa energetycznego odpowiednimi politykami państwa. Istotne znaczenie będzie miała polityka regionalna, zwłaszcza wobec spodziewanego spadku dochodów samorządów z tytułu działalności energetyki w obecnym kształcie oraz wzrostu wydatków z tytułu podwyżek cen energii. 

Musimy zadbać, aby w regionach nie powstała pustka po likwidowanej infrastrukturze społecznej powiązanej z funkcjonowaniem energetyki – domów kultury, mieszkaniach przyzakładowych, szkół oraz nie wzrosło ubóstwo, wykluczenie społeczne i przestępczość. Z takimi, negatywnymi doświadczeniami transformacji, mieliśmy w UE do czynienia. Dlatego środki publiczne powinny być kierowane na tworzenie miejsc pracy, należy inwestować w bezpieczeństwo i higienę pracy miejsc pracy w ramach procesu zmiany modelu produkcyjnego w gospodarce. Środki publiczne muszą być wydawane skutecznie, poprzez rozliczalność działań w ramach ich wydatkowania.

Ważne, aby w procesie transformacji klimatycznej stworzyć konstruktywną drogę rozwoju, przezwyciężyć słabości i stworzyć nową rzeczywistość i perspektywy. 

Należy przy tym podkreślić, że węgiel jako źródło energii nie może zostać całkowicie przekreślony wobec bieżących potrzeb energetycznych, okresu przejściowego do osiągnięcia neutralności klimatycznej, wdrażania tzw. czystych technologii węglowych oraz uwzględnienia, że jego wykorzystanie to również łańcuch nauki, badań i rozwoju, kultury oraz sposobu życia społeczeństw. Rozwagi wymaga zagospodarowanie odpadów, jeśli państwa wybiorą energię jądrową i uwzględnienie wyczerpywania się metali rzadkich w przyrodzie niezbędnych do wykorzystania zaawansowanych technologii. Również źródła finansowania działań państwa będzie musiało się zmienić. Wyzwaniem będzie modernizacja budynków celem zwieszenia ich efektywności energetycznej. Potrzeba wysokich nakładów na ten cel, które z pewnością uruchomią inwestycje, jednak wiele gospodarstw domowych nie ma możliwości finansowania remontów, z uwagi na niskie dochody.

Wdrożenie Europejskiego Zielonego Ładu musi pogodzić różne interesy w celu osiągnięcia dodatniej synergii, zostać przeprowadzona uczciwie i transparentnie na rzecz wspólnego dobrostanu. 

Uwzględnienie głosów stron reprezentujących różnych interesariuszy w ramach dialogu społecznego musi odbywać kluczowe znaczenie dla powodzenia transformacji klimatycznej i uwzględnienie w nim sprawiedliwego wymiaru. Pytanie bowiem pojawiające się w dyskursie publicznym brzmiące: kto poniesie koszty transformacji? - wymaga odpowiedzi w postaci skutecznych polityk. Rola związków zawodowych w kształtowaniu tych polityk jest nieodzowna. Należy zapewnić pracownikom miejsca pracy, bezpieczne i godziwie opłacane.

Jak widać z powyższego, wiele uwagi w trakcie konferencji poświęcono kwestiom pracowniczym i społecznym. W szczególności zaznaczono potrzebę kształcenia zawodowego. Przedmiotem dialogu partnerów projektu była możliwość przeprowadzenia przekształceń w UE z uwzględnieniem idei sprawiedliwej transformacji oraz roli pracowników i związków zawodowych w procesie podejmowania decyzji dotyczących wdrażania Zielonego Ładu przez państwa i przedsiębiorstwa.

Wymieniono także doświadczenia dotyczące przebiegu COVID-19 w państwach partnerów projektu i wpływie jego wystąpienia na agendę Europejskiego Zielonego Ładu, również pod kątem aktualnych wyzwań związane z partycypacją pracowniczą. Celem polityki powinna być ochrona pracowników i poprawa ich sytuacji. Partnerzy społeczni powinni być współtwórcami strategii na rzecz zachowania miejsc pracy i wdrożenia taktyki w tym zakresie zarówno na poziomie krajowym i unijnym. Projekt będzie dobrą okazją do wymiany doświadczeń, dobrych praktyk i przygotowania rekomendacji. Byłoby użyteczne, aby wyniki realizacji projektu mogły zostać przekazane stronie rządowej poszczególnych państw i Komisji Europejskiej – partnerzy projektu rozważą takowe po zakończeniu wszystkich działań projektowych.

(KP)