S T A N O W I S K O Rady OPZZ województwa dolnośląskiego z dnia 24 marca 2021 r.

w sprawie stanu przestrzegania prawa pracy i przepisów bhp w zakładach pracy  województwa dolnośląskiego.

Rada wysłuchała Sprawozdania Okręgowego Inspektora Pracy we Wrocławiu z działalności w roku 2020. Analiza sprawozdania oraz przeprowadzona dyskusja są podstawą do przedstawienia przez Radę poniższego stanowiska.

Ze względu na pandemię koronawirusa SARS-CoV-2 i wprowadzenie stanu epidemii w kraju rok 2020 był rokiem specyficznym. Wszystkie działania, jak m.in. ograniczenia w działalności gospodarczej, praca zdalna na niespotykaną dotąd skalę - skierowane zostały na zwalczanie skutków zakażenia wirusem SARS-Cov-2, zapobieganie rozprzestrzeniania się pandemii, jak również zwalczanie skutków tego zakażenia. Zarówno ograniczenia jak i bardzo dynamicznie zmieniające się przepisy prawa zmierzające do ograniczenia pandemii, miały ogromny wpływ na rynek pracy i jego wszystkich uczestników. Pracodawcy zmuszeni zostali do podejmowania działań błyskawicznie. Często działania te naruszały obowiązujące zasady świadczenia pracy i stwarzały realne zagrożenie dotyczące kwestii wynagradzania za pracę.

Choć w roku 2020 priorytetem wszystkich działań uczestników rynku pracy była ochrona zdrowia i życia ludzkiego - to jednak w dalszym ciągu występują negatywne zjawiska w zakresie przestrzegania prawa pracy. Świadczy o tym utrzymujący się od lat poziom skarg i wniosków wpływających do Okręgowej Inspekcji Pracy we Wrocławiu. W roku 2020 wpłynęło ich 5 052. Tematyka skarg najczyściej dotyczyła:

• stosunku pracy (20,18% wszystkich skarg). Skargi w tej grupie dotyczyły przede wszystkim problemów związanych z rozwiązywaniem i nawiązywaniem stosunku pracy, przysługującymi odprawami oraz nieprawidłowościami związanymi z treściami zawartymi w świadectwach pracy,
• wynagrodzeń za prace i innych świadczeń – (36,61 % wszystkich skarg). Główny problem tej grupy skarg dotyczył niewypłacania pracownikom należnych wynagrodzeń, zaniżania ich wysokości, terminowości wypłat i potrąceń oraz należności z tytułu podróży służbowych,
• czasu pracy w szerokim zakresie (5,08% wszystkich skarg). Skargi dotyczyły przede wszystkim świadczenia pracy w godzinach nadliczbowych i braku rekompensaty za tę pracę.
• urlopów pracowniczych (2,70 % wszystkich skarg),
• uprawnień pracowników związanych z rodzicielstwem (0,23 % wszystkich skarg),
• legalności zatrudnienia i innej pracy zarobkowej (4,30 % wszystkich skarg),
• warunków pracy (12,80 % wszystkich skarg),

Zupełnie nowym przedmiotem ok. 125 skarg były zagadnienia związane bezpośredni z COVID-19. Dotyczyły one przede wszystkim:

• zasad wynagradzania oraz wypłacania innych świadczeń związanych z odbywaniem kwarantanny, przebywaniem w izolacji czy sprawowaniem opieki nad dzieckiem w związku z zamknięciem placówek wychowawczych i oświatowych,
• wynagrodzeń wynikających ze stosowania przez pracodawców przepisów tzw. Tarczy Antykryzysowej – w okresie przestoju lub obniżonego wymiaru czasu pracy.

W roku 2020 inspektorzy pracy w trakcie czynności kontrolnych stwierdzili 2 153 wykroczenia, z czego do Sądów Rejonowych Wydziałów Karnych skierowanych zostało 43 wnioski o ukaranie. Inspektorzy nałożyli 463 grzywny. Największa liczba wykroczeń dotyczyła naruszeń przepisów dotyczących:

• czasu pracy,
• wynagradzaniu za pracę i innych świadczeń,
• bhp,
• działalności SIP,
• zakładowego funduszu świadczeń socjalnych

Ponadto wynikiem przeprowadzanych kontroli było zgłoszenie we właściwych prokuraturach 49 zawiadomień o podejrzeniu popełnienia przestępstwa.

Inspektorzy Państwowej Inspekcji Pracy w roku 2020 przeprowadzili 4 577 kontroli w 3 787 podmiotach gospodarczych obejmując swoimi czynnościami 386 888 pracujących. W wyniku tych kontroli wydali 8 050 decyzje, z których 200 dotyczyło płac na łączną kwotę 987 190,30 zł, a 2 468 to decyzje z rygorem natychmiastowej wykonalności dotyczyły bezpieczeństwa i higieny pracy.

W roku ubiegłym dodatkowym obszarem objętym kontrolą przez Okręgowy Inspektorat Pracy we Wrocławiu było przestrzeganie przepisów dotyczących Pracowniczych Planów Kapitałowych. Skontrolowano 8 podmiotów zatrudniających łącznie 17 964 pracowników. W trakcie kontroli nie stwierdzono uchybień w zakresie procedury wyłaniania instytucji finansowych, z którymi zawierano umowy o zarządzanie. W zakładach pracy, w których nie działały organizacje związkowe wyboru dokonywano z udziałem pracowników wybranych przez załogę. Jednocześnie przeprowadzone kontrole wykazały, że wśród zatrudnionych nie występuje duże zainteresowanie przystąpieniem do PPK. W kontrolowanych podmiotach do PPK przystąpiło od 30% do 50 % uprawnionych. Przyczyną tak niskiego przystąpienia do PPK jest przede wszystkim brak zaufania pracowników do tego typu programów. Ponadto w ramach kontroli w obszarze prawnej ochrony pracy, Okręgowy Inspektorat Pracy we Wrocławiu w roku 2020 prowadził kontrole w zupełnie nowym obszarze tj. przestrzegania przez pracodawców i pracowników zapisów kolejnych rozporządzeń Rady Ministrów w związku z wystąpieniem stanu epidemii COVID-19.

Od lat na porównywalnym poziomie utrzymuje się liczba wypadków przy pracy. W roku 2020 stwierdzono 309 zdarzeń wypadkowych z czego 159 zostało uznanych za wypadki przy pracy, w tym 52 wypadki ciężkie indywidualne, 22 śmiertelne, 22 zbiorowe i 63 wypadki lekkie. Przyczyny wypadków pozostają od lat niezmienne. W 50 % wypadków przyczyną był czynnik ludzki - nieprawidłowe zachowanie się pracownika spowodowane nieznajomością zagrożenia i przepisów, lekceważenie zagrożenia lub poleceń itp.; w 34% przyczyny leżały po stronie organizacyjnej a w 16% po stronie technicznej.

W roku 2020 Okręgowy Inspektorat Pracy we Wrocławiu, po raz kolejny, zanotował wzrost ogólnej liczby złożonych wniosków o wpis protokołów dodatkowych do Zakładowych Układów Zbiorowych Pracy oraz innych informujących organ rejestrowy o zaistniałych zmianach w obowiązujących Układach. Wpisów tych zanotowano 150. W związku z obowiązującym stanem epidemii konieczne okazało się dostosowanie zapisów układowych do zmieniającej się sytuacji ekonomicznej firm, co wpłynęło na zaskakująco dużą ilość zgłaszanych do organu rejestrowego zmian w Zakładowych Układach Zbiorowych Pracy. Na uwagę zasługuje fakt, że ustawa z dnia 2 marca 2020 roku o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19 i innych chorób zakaźnych oraz wywołanymi nimi sytuacjami kryzysowymi ( Dz.U. 2020,374 tj.) dopuszcza możliwość tymczasowego stosowania przepisów mniej korzystnych niż regulacje układowe, bez konieczności ich nowelizacji protokołami dodatkowymi.

Rada OPZZ woj. dolnośląskiego pozytywnie ocenia działalność Okręgowego Inspektoratu Pracy we Wrocławiu. Szczególne uznanie Rada kieruje pod adresem działalności:

• nadzorczo-kontrolnej w obszarze bezpieczeństwa i higieny pracy,
• nadzorczo-kontrolnej w obszarze prawnej ochrony pracy,
• w obszarze legalności zatrudnienia.

Rada wysoko ocenia współpracę z Okręgowym Inspektoratem Pracy we Wrocławiu i liczy na jej dalsze podtrzymywanie i rozwijanie dla dobra pracowników zatrudnionych w dolnośląskich zakładach pracy. Jednocześnie Rada zwraca się do Okręgowego Inspektoratu Pracy o:

• zintensyfikowanie działań wobec pracowników migrujących,
• systematyczne monitorowanie przyczyn wypadków przy pracy przez inspektorów pracy,
• zwracanie uwagi inspektorom pracy na obowiązek informowania, wynikający z art. 29 ustawy o PIP, zakładowych organizacji związkowych i SIP o tematyce i zakresie przeprowadzanej kontroli,
• częstszą rekontrolę sposobu realizacji wniosków pokontrolnych.

Rok 2020 był bardzo trudnym okresem w działalności wszystkich podmiotów funkcjonujących w obszarze rynku pracy, w tym dla związków zawodowych. Priorytetem działalności związkowej była i jest ochrona miejsc pracy, warunki pracy oraz poziom wynagrodzeń. Niemniej w tych nowych i trudnych warunkach funkcjonowania – jak wynika z sugestii inspektorów PIP- zakładowe organizacje związkowe powinny wykazać większą inicjatywę w zakresie informowania PIP o naruszaniu przez pracodawców prawa pracy i przepisów bhp.

W oparciu o złożone przez Okręgowego Inspektora Pracy we Wrocławiu Sprawdzanie z działalności za rok 2020 oraz dyskusję, Rada zwraca się do zakładowych organizacji związkowych o:

• pełne wykorzystanie możliwości i uprawnień związków zawodowych, a zwłaszcza społecznej inspekcji pracy w trosce o przestrzeganie przepisów bhp i prawa pracy,
• podnoszenie wiedzy z zakresu prawa pracy i szerszego wykorzystania uprawnień przysługujących związkom zawodowym,
• pełne wykorzystanie propozycji Państwowej Inspekcji Pracy dot. partnerskiej współpracy z organizacjami związkowymi, w tym występowanie w charakterze strony w postępowaniu PIP wobec pracodawcy,
• powszechne i pełne korzystanie z prawa kontroli i przestrzegania prawa pracy, w tym występowanie do Okręgowego Inspektoratu PIP we Wrocławiu o przeprowadzanie kontroli (bezpośrednio lub przez radę wojewódzką), oraz zwiększenie aktywności w zgłaszaniu do Państwowej Inspekcji Pracy nieprawidłowości w zakresie przestrzegania przepisów prawa pracy i bhp przez pracodawców.

Rada OPZZ

województwa dolnośląskiego