W dniu 26 września 2019 roku Europejski Komitet Ekonomiczno-Społeczny na posiedzeniu plenarnym przyjął opinię, której sprawozdawcą był Adam Rogalewski, p.o dyrektora wydziału międzynarodowego OPZZ oraz członek Komitetu. Opinia: Podsumowanie kosztów i korzyści inwestycji w bezpieczeństwo i higienę pracy (BHP), została przygotowana na wniosek rządu fińskiego, który w drugiej połowie 2019 r. przewodniczy Unii Europejskiej.

Opinia przedstawia i podsumowuje najważniejsze badania i doświadczenia partnerów społecznych w tworzeniu i implementowaniu strategii i praktyk dotyczących bezpiecznych miejsc pracy. Opinia stwierdza, że „jakość pracy, równość, cyfryzacja i zmiana klimatu powinny odgrywać ważną rolę nie tylko w dyskusjach na temat korzyści płynących z inwestycji w BHP, ale bardziej ogólnie w przyszłej polityce UE w zakresie BHP"'.

Pomimo dużego postępu w dziedzinie BHP „ każdego roku w UE dochodzi do ponad 3,2 mln wypadków bez ofiar śmiertelnych, a prawie 4 tys. osób traci życie na skutek wypadków śmiertelnych. Według ostrożnych szacunków 100 tys. osób umiera w wyniku nowotworów pochodzenia zawodowego. Wiele wypadków nie jest zgłaszanych, a rzeczywiste liczby są prawdopodobnie o wiele wyższe. W statystykach nie uwzględnia się np. danych na temat pracowników, którzy giną w drodze do pracy, ani samobójstw związanych z pracą. Niektórzy pracownicy nie zgłaszają wypadków w pracy, które nie powodują ofiar śmiertelnych.”

Koszty związane z BHP są ciągle wysokie: „Według danych szacunkowych EU-OSHA 3,9 % globalnego PKB i 3,3 % europejskiego PKB jest wydawane na leczenie urazów i chorób zawodowych. Ta wartość procentowa różni się w poszczególnych państwach, w zależności od ich gospodarki, ram legislacyjnych i zachęt do zapobiegania zagrożeniom. Głównym czynnikiem napędzającym koszty są nowotwory pochodzenia zawodowego, a następnie zaburzenia układu mięśniowo-szkieletowego”.

Opinia podkreśla oczywiste korzyści z inwestycji w BHP, jak i potrzebę zwiększania wydatków społecznych oraz prywatnych na rzecz polityk BHP, stwierdzając m.in.:

„Liczne badania oraz doświadczenia partnerów społecznych i organizacji społeczeństwa obywatelskiego sugerują, że inwestycje w BHP nie tylko przyczyniają się do poprawy dobrostanu pracowników, ale również oferują dużą stopę zwrotu, zwłaszcza pod kątem zmniejszenia kosztów, większej wydajności i stabilności systemów zabezpieczenia społecznego. Fińskie badania wykazały, że pozytywne skutki dla rentowności można osiągnąć nawet bez bezpośrednich mierzalnych skutków dla wydajności, co pokazuje, że mechanizmy korzyści gospodarczych płynących z BHP są subtelniejsze niż się to często zakłada . Ponieważ to pracownicy i ich rodziny ponoszą znaczną część kosztów związanych z chorobami zawodowymi lub wypadkami w pracy, istnieje wyraźne uzasadnienie ekonomiczne dla inwestycji społecznych w BHP".

Tekst dokumentu podkreśla kluczową rolę partnerów dialogu społecznego i negocjacji zbiorowych:

„EKES podkreśla ważną rolę partnerów społecznych i organizacji społeczeństwa obywatelskiego w opracowywaniu i wdrażaniu zrównoważonych strategii w zakresie BHP. Inwestycje w BHP przyniosą korzyści jedynie pod warunkiem, że prowadzony będzie rzetelny dialog społeczny, a zasięg rokowań zbiorowych będzie duży. Ważne jest promowanie roli zakładowych komitetów ds. bezpieczeństwa i ochrony zdrowia oraz przedstawicieli pracowników.”

Z punktu widzenia OPZZ i polskich związków zawodowych wartym podkreślenia jest punkt mówiący o jakości pracy oraz tym że standardowe warunki pracy i równouprawnienie płci zapewniają najlepszą ochronę przed ryzykiem psychospołecznymi:

„EKES podkreśla wpływ warunków pracy, w tym równouprawnienia płci, na zdrowie i dobrostan pracowników.Inwestycje w BHP należy analizować ściśle w ramach dyskusji na temat jakości zatrudnienia. Dane z Eurofoundu wskazują, że pracownicy dorywczy mają najniższy dostęp do informacji na temat ryzyka w zakresie BHP. Ponadto niepewne formy zatrudnienia i bezrobocie przyczyniają się do złego stanu zdrowia psychicznego. Zgodne ze standardami warunki pracy i równouprawnienie płci zapewniają najlepszą ochronę przed ryzykiem psychospołecznym, a co za tym idzie prowadzą do poprawy dobrostanu i wyższej wydajności. Dlatego też EKES popiera niedawne badanie Eurofound, w którym sugeruje się: „Gdy rozważa się krajowe czynniki wpływające potencjalnie na związek między warunkami pracy a zdrowiem i dobrostanem pracowników, analiza pokazuje, że wysoki stopień uzwiązkowienia, większa ochrona zatrudnienia i większe równouprawnienie płci wiążą się z większymi zyskami, większymi zasobami pracy, a także mniejszą liczbą przepracowanych godzin. Należy zatem zachęcać państwa członkowskie, by inwestowały w inicjatywy zwiększające uzwiązkowienie, ochronę zatrudnienia i równouprawnienie płci i tym samym przyczyniały się do poprawy stanu zdrowia siły roboczej w perspektywie średnio- i długoterminowej.”

Wartym podkreślenia w opinii jest to, że zwraca ona uwagę na rolę procesów cyfryzacjiw dziedzinie BHP, w szczególności jeśli chodzi o ich negatywne aspekty. Opinia stwierdza:

„Proces cyfryzacji może przynieść wiele pozytywnych zmian w obszarze BHP. Przykładowo roboty można wykorzystywać do prac obarczonych wysokim ryzykiem w sektorze górniczym lub budowlanym, a technologie informatyczne poprawią sposób organizacji nadzoru nad BHP. Cyfryzacja może również zmniejszyć zagrożenia psychospołeczne spowodowane monotonną pracą, a osoby starsze czy osoby z niepełnosprawnością mogłyby korzystać z cyfrowego systemu wsparcia. Z drugiej strony EKES jest zaniepokojony negatywnymi skutkami cyfryzacji dla BHP i pracowników. W cyfrowych miejscach pracy wskazano już ważne zagrożenia, takie jak intensyfikacja pracy, stres i przemoc psychospołeczna. Ponadto w przyszłości można oczekiwać wypadków spowodowanych sztuczną inteligencją, którym należy zapobiegać”. 

EKZZ nawołuje również do rozpoczęcia dyskusji nad wprowadzeniem prawa da wylogowania w Europie wzorem Francji:

„Cyfryzacja zwiększyła również zdolność do ciągłego połączenia z pracą za pośrednictwem poczty elektronicznej i innych form komunikacji, co może zacierać granice między życiem prywatnym i zawodowym oraz zwiększać zależność ludzi od technologii IT. W szczególności młodzi ludzie są bardziej zależni od technologii IT i platform społecznych, co może mieć negatywny wpływ na ich zdrowie i bezpieczeństwo. EKES wzywa partnerów społecznych do opracowania odpowiednich środków ochrony zdrowia pracowników przed tymi zagrożeniami, z uwzględnieniem potrzeby zapewnienia równowagi między życiem zawodowym a prywatnym. Ważną rolę w tym względzie ma do odegrania także dialog społeczny. Jednym z przykładów takich środków jest wprowadzone niedawno we Francji „prawo do wylogowania”, stosowane w niektórych umowach sektorowych i na szczeblu przedsiębiorstwa w niektórych państwach UE”.

Sprawozdawca w opinii zwrócił także uwagę na platformy pracownicze i koniecznością zapewnienia im takiej samej ochrony przepisami BHP jak innym grupom zawodowym:

„EKES wyraża głębokie zaniepokojenie tym, że niektóre formy pracy powstałe w wyniku cyfryzacji (takie jak praca za pośrednictwem platform internetowych czy tzw. gospodarka fuch) mogą nie być objęte zakresem przepisów BHP opracowanych, by chronić pracowników w ramach standardowych form zatrudnienia. Mogłoby to prowadzić do niemożliwej do zaakceptowania sytuacji, w której niektórzy nowi pracownicy tacy jak pracownicy platform w Europie nie byliby odpowiednio chronieni. Wszystkie osoby pracujące w UE powinny podlegać ochronie na mocy przepisów BHP. W związku z tym EKES zgadza się z konkluzjami Rady, że „nowe formy pracy nie powinny ograniczać ani umniejszać spoczywającej na pracodawcy odpowiedzialności za zapewnianie bezpieczeństwa i higieny pracowników we wszystkich aspektach związanych z pracą”.

Na koniec opinia podkreśla istotne znaczenie przepisów BHP w świecie pracy, których przestrzeganie i tworzenie nie powinno być motywowane korzyściami ekonomicznymi. Zdaniem EKES-u: „BHP nie tylko zapewnia korzyści dla gospodarki UE, ale także stanowi podstawowe prawo pracownicze. Promowanie norm BHP nie może się ograniczać do państw członkowskich, ale powinno obejmować wszystkie kraje na całym świecie, w szczególności te, z którymi UE ratyfikowała umowy handlowe. Europejskie inwestycje powinny faworyzować przedsiębiorstwa, które posiadają solidną politykę BHP i promują BHP w łańcuchach dostaw”.

Z treścią Opinii można zapoznać się poniżej:

Opinia w sprawie kosztów i korzyści z inwestycji w bezpieczeństwo i higienę pracy