Pandemia COVID-19 przeistoczyła się w szybko zmieniającą się sytuację kryzysową. Dane i działania podlegają ciągłej zmianie w Europie i na świecie, wpływając na wszystkie grupy społeczne.

Od końca drugiej wojny światowej społeczność globalna nie doświadczyła tak dramatycznego kryzysu. Żaden rząd w Europie ani gdzie indziej nie jest w stanie samodzielnie rozwiązać tej pandemii. Wszystkie państwa członkowskie muszą działać razem, żeby wspierać się nawzajem i koordynować ukierunkowane działania. Jednostronne podejście poszczególnych państw członkowskich jest pewnym przepisem na katastrofę. Jeśli tego nie zrozumiemy, możemy nie mieć kolejnej okazji, aby to naprawić.

Podczas gdy nasze myśli kierowane są do osób bezpośrednio dotkniętych pandemią, oddajemy hołd wielu ludziom, nie tylko w sektorze ochrony zdrowia, którzy walczą z COVID-19, wykazujących się odwagą i niewiarygodną odpowiedzialnością. Ich wysiłki wymagają wsparcia i pochwały, przy jednoczesnym zagwarantowaniu wszystkim środków bezpieczeństwa i higieny w miejscu pracy.

Instytucje UE muszą zapewnić równą dystrybucję sprzętu medycznego we wszystkich dotkniętych epidemią państwach członkowskich. Pandemia COVID-19 pokazuje jak istotne i fundamentalne jest wzmocnienie powszechnego i opartego na solidarności publicznego systemu opieki zdrowotnej, aby zagwarantować dostęp do usług zdrowotnych każdemu obywatelowi. 

Solidarność należy jednak wzmocnić na wszystkich poziomach. Obywatele UE potrzebują konkretnych środków zdolnych do zapewnienia pilnych, skoordynowanych i wspólnych działań w celu ograniczenia rozprzestrzeniania się wirusa. Zapobieżenie rozprzestrzeniania się wirusa w taki sposób w jaki to jest tylko możliwe, ograniczy nadmierne obciążenie naszych krajowych systemów opieki zdrowotnej, a jednocześnie zapewni czas na opracowanie szczepionki i potencjalnych metod leczenia.

Z zadowoleniem przyjmujemy pierwszy pakiet środków, które Komisja Europejska podjęła w celu walki z COVID-19, a który jest pierwszym wspólnym krokiem we właściwym kierunku. Popieramy pilną procedurę ich jednomyślnego zatwierdzenia przez Radę UE i Parlament Europejski w najbliższych dniach, aby umożliwić ich szybkie wdrożenie. 

Wiemy z dotychczasowych doświadczeń, że polityka finansowa nie jest w stanie wykonać swoich zadań, a środki krajowe nie są wystarczające. Działając szybko i wspólne to jedyna skuteczna odpowiedź na kryzys, który dotyka nas wszystkich.

Kryzys wymaga zmiany naszego sposobu działania: musi to być okazja do okazania solidarności, koordynacji i działania. To sprawdzian z jedności europejskiej. Nadszedł czas, aby pokazać, czy jesteśmy prawdziwą Unią, czy nie jesteśmy nią wcale.

EKES wzywa do podjęcia nadzwyczajnych działań koordynacyjnych i spójności polityki na poziomie europejskim. Wyjątkowa sytuacja wymaga nadzwyczajnych środków.

UE musi najpierw zagwarantować niezbędne dostawy do systemów opieki zdrowotnej, zachowując integralność jednolitego rynku oraz zapewnić odpowiednią koordynację w celu wspierania bezpośrednich działań państw członkowskich w celu powstrzymania i zwalczania pandemii.

Potrzebujemy kompleksowego pakietu na wypadek sytuacji nadzwyczajnej, w ramach którego UE przyjęłaby na siebie znaczący udział w działaniach zwalczających pandemię. Wymagałoby to znalezienia środków na uwolnienie dziesiątek miliardów euro z zasobów UE, pomimo istniejących ograniczeń w korzystaniu z budżetu UE.

Ponadto, w razie potrzeby należy chronić giełdy papierów wartościowych, a stopa referencyjna Europejskiego Banku Centralnego (EBC) powinna zostać obniżona do 0% (lub mniej), tak jak ma to miejsce w Stanach Zjednoczonych. EBC musi być gotowy na rozszerzenie poluzowania polityki pieniężnej (luzowanie ilościowe - Quantitative Easing), a banki w razie potrzeby mógłby udzielać pożyczek państwom członkowskim strefy euro w wysokości 0% lub mniej. 

Działania polityki fiskalnej i pieniężnej muszą być teraz inne niż w normalnym cyklicznym spowolnieniu.

Wszystkie rządy powinny być w stanie zastosować niezbędne środki, niezależnie od swojego obecnego poziomu zadłużenia.

Złota reguła jest niezbędna, aby zwolnić wszystkie potrzebne obecnie wydatki z przepisów podatkowych na poziomie UE, aby przezwyciężyć obecną sytuację i jak najszybciej przywrócić gospodarkę europejską na właściwy tor.

W obecnych okolicznościach i zgodnie z zapowiedzią przewodniczącej Komisji Europejskiej Ursuli von der Leyen, Rada do Spraw Gospodarczych i Finansowych powinna formalnie orzec, że wszystkie tymczasowe dodatkowe wydatki publiczne państw członkowskich spowodowane wybuchem kryzysu zdrowotnego zostaną wyłączone z wydatków publicznych na 2020 r. oraz z deficytu publicznego na potrzeby oceny przestrzegania przez państwa członkowskie Paktu Stabilności i Wzrostu.

Instytucje UE i państwa członkowskie powinny zaproponować jasne polityki mające na celu zapewnienie wsparcia dla przedsiębiorstw w utrzymaniu obecnego poziomu zatrudnienia i zagwarantowaniu możliwości powrotu do pracy po ustaniu pandemii. W razie potrzeby należy wprowadzić środki i działania przejściowe.

Zaangażowanie partnerów społecznych na poziomie UE jest absolutnie konieczne, podobnie jak słusznie podjęte działania przez niektóre państwa członkowskie.

Wsparcie finansowe pochodzące z UE i państw członkowskich musi wspierać wszystkich przedsiębiorców w tym małe i średnie przedsiębiorstwa i przedsiębiorców typu start-up, a także wszystkich pracowników, w tym pracowników prekaryjnych, a także samozatrudnionym. 

Szefowie państw i rządów muszą wreszcie podjąć działania w celu przyjęcia ambitnego budżetu EU, który musi być spójny z oczekiwaniami obywateli, z wytycznymi Komisji Europejskiej oraz z zaangażowaniem Rady UE i Parlamentu, ale także dostosowany do tego bezprecedensowego kryzysu. Wdrożenie Europejskiego Zielonego Ładu pozostanie receptą korzystną dla wszystkich, aby przyspieszyć niezbędną transformację gospodarczą, społeczną i ekologiczną po upływie kryzysu związanego z COVID- 19. 

Ten wyjątkowy okres wymaga zdecydowanych działań. Od tego zależy integralność Europy. Największym błędem byłaby reakcja utrzymująca „zwykły bieg spraw” lub bez przekonania. To nie jest czas na jednostronne działania, obwinianie siebie nawzajem czy podziały.

Reprezentując europejskie społeczeństwo obywatelskie, EKES w pełni popiera przewodniczącą Ursulę von der Leyen, która słusznie powiedziała, że „zrobimy wszystko, co konieczne, aby wesprzeć Europejczyków i europejską gospodarkę”.

Tylko bardziej wydajna i zjednoczona Europa może stawić czoła kryzysowi i wspierać swoich obywateli oraz gospodarkę.

Bruksela, dnia 18 marca 2020 roku

Europejski Komitet Ekonomiczno-Społeczny (EKES) z siedzibą w Brukseli jest ciałem opiniodawczo-doradczym dla instytucji Unii Europejskiej, reprezentującym pracodawców, pracowników i organizacje pozarządowe. Członkami Europejskiego Komitetu Ekonomiczno-Społecznego z ramienia OPZZ są Sławomir Broniarz, Dariusz Potyrała i Adam Rogalewski.