Na czwartym posiedzeniu od rozpoczęcia pandemii szefowie państw i rządów Unii Europejskiej przyjęli w dniu 23 kwietnia 2020 roku nadzwyczajny pakiet środków finansowych (osłonowych) związanych z pandemią COVID-19, a także zaakceptowali mapę drogową w zakresie zniesienia ograniczeń związanych z pandemią i założenia dotyczące planu naprawczego. W ramach planu naprawczego, liderzy zgodzili się na utworzenie funduszu naprawczego, zlecając Komisji Europejskiej przygotowanie propozycji dotyczącej jego struktury i wielkości.

Wysokość środków przeznaczanych na działania w ramach pakietów osłonowych wynosi około 540 miliardów euro. O poparcie przez polski rząd dla zaproponowanych środków przez Komisję Europejską i ministrów finansów państw członkowskich wystąpił przewodniczący OPZZ w liście do premiera w dniu 17 kwietnia: https://bit.ly/3eJLWGF

Z punktu widzenia Polski jednym z najważniejszych elementów tego pakietu jest europejski instrument tymczasowego wsparcia w celu zmniejszenia ryzyka bezrobocia w związku z sytuacją nadzwyczajną (A European instrument for temporary Support to mitigate Unemployment Risks in an Emergency – SURE). Instrument ten będzie finansował wydatki mające na celu przeciwdziałanie bezrobociu poprzez m.in. dofinasowanie obniżonego czasu pracy oraz przestoju ekonomicznego, jak również dotacje dla samozatrudnionych. Jego wartość to około 100 miliardów euro.

Rada poparła również kolejny instrument jakim jest fundusz na rzecz wsparcia dla małych i średnich przedsiębiorstw obsługiwany przez Europejski Bank Inwestycyjny, o docelowym budżecie 200 miliardów euro.

Trzeci środek osłonowy o wysokości 240 miliardów euro dotyczy tylko krajów strefy euro i będzie finansowany w ramach europejskiego mechanizmu stabilności. Jego wydatki będą przeznaczone głównie na wsparcie systemów opieki zdrowotnej krajów strefy euro.

Wszystkie środki osłonowe powinny być dostępne od 1 czerwca 2020 r. Komisja Europejska została zobowiązana do przygotowania technicznych planów ich funkcjonowania. Z punktu widzenia związków zawodowych w tym Europejskiej Konfederacji Związków Zawodowych szczególnie ważne jest, aby partnerzy społeczni byli zaangażowani w instrument SURE i wydatkowanie jego środków przez państwa członkowskie.

Rada przyjęła także Plan Naprawczy po zakończeniu pandemii, zaprezentowany w dn. 15 kwietnia. Plan opiera się na zasadach solidarności, spójności i konwergencji. W swoich kluczowych założeniach ma on wspierać funkcjonowanie wspólnego rynku oraz zapewnić wsparcie dla polityki przemysłowej, szczególnie jeśli chodzi o zagwarantowanie funkcjonowania łańcuchów dostaw w Europie. Plan ten zwraca uwagę na zieloną i cyfrową transformację w procesie odbudowy. Podkreśla również potrzebę stworzenia ambitnego funduszu naprawczego porównywalnego do powojennego Planu Marshalla. Przyszły budżet europejski będzie odgrywał kluczową rolę w finansowaniu tego planu. Plan ten jednak nie określa sposobu funkcjonowania oraz środków pochodzących na jego obsługę w ramach tak zwanego Funduszu Naprawczego.

Fundusz ten był jednym z najważniejszych punktów dyskusji liderów państw członkowskich.

W oświadczeniu końcowym przewodniczącego Rady czytamy, że szefowie państw i rządów zgodzili się nad rozpoczęcie prac nad utworzeniem funduszu, który powinien posiadać: wystarczającą wielkość, być skierowany do sektorów i części geograficznych Europy, które najbardziej ucierpią, i być przeznaczony na rozwiązanie tego bezprecedensowego kryzysu. W związku z tym zleciliśmy Komisji przeanalizowanie dokładnych potrzeb i pilne przedstawienie projektu współmiernego do wyzwania, przed którym stoimy. Wniosek Komisji powinien wyjaśnić związek z budżetem europejskim, który będzie musiał zostać dostosowany, aby poradzić sobie z obecnym kryzysem i jego następstwami.

Najbardziej kontrowersyjna kwestia dotycząca euroobligacji nie znalazła się w oficjalnym stanowisku. Wydaje się więc, że dyskusja ta została odłożona na później, do czasu przygotowania propozycji finasowania funduszu na rzecz naprawy oraz jego wielkości.

Tuż po zakończeniu posiedzenia Rady pojawiły się pierwsze informacje od przedstawicieli Komisji, którzy sugerowali, że wielkość środków przeznaczonych na naprawę europejskiej gospodarki będzie wynosić 2 tryliony Euro.

Przewodnicząca Komisji Europejskiej po zakończeniu Rady stwierdziła, że potrzebne jest zwiększenie wpłat do przyszłego budżetu (2021-2027) z obecnego 1.2 procenta do 2 procentów PKB, aby umożliwić Unii Europejskiej solidarne zapewnienie pomocy finansowej państwom członkowskim w walce ze skutkami pandemii.

Adam Rogalewski